Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen natuurlijke hormonen en synthetische (kunstmatig gemaakte) hormonen. Een natuurlijk oestrogeen is bijvoorbeeld oestradiol. Een natuurlijk progestageen is progesteron en er zijn heel wat natuurlijke androgenen (mannelijke hormonen), zoals testosteron of DHEAS. Synthetische oestrogenen zoals ethinyl oestradiol, een bestanddeel van de contraceptie, zijn vele malen sterker dan een natuurlijk oestrogeen en hebben ook veel bijwerkingen. De synthetische testosteronpreparaten worden over het algemeen als zeer veilig beschouwd.

Transgenderpersonen zullen in de transitie vaak een hormonale behandeling krijgen. De synthetische hormonale behandeling kan belangrijke effecten hebben, zoals spieropbouw onder invloed van testosteron, of borstontwikkeling onder invloed van oestrogenen.

Het is zelfs zo dat de kans op vruchtbaarheid onder invloed van hormonale behandeling in het originele geslacht op termijn teniet gedaan wordt. Daarom is het belangrijk om voor hormonale behandeling het onderwerp vruchtbaarheid te bespreken met de psycholoog/psychiater en/of endocrinoloog. Invriezen van zaadcellen voor het starten van de hormonale behandeling is mogelijk als u dat wenst. Voor meer informatie hierover kan je terecht bij de endocrinoloog. Het lab van het fertiliteitscentrum heeft ervaring met de langdurige bewaring van spermastalen, ook van transgender personen.

Bij het opstarten van de hormonale behandeling wordt de endocrinoloog (hormoonspecialist) betrokken in de begeleiding van de transitie. De endocrinoloog zal je begeleiden bij het maken van een correcte en veilige keuze voor de hormonale behandeling. Wij raden zelfmedicatie of aankoop van hormonen via internet ten stelligste af. Hiernaast kan je een overzicht van de mogelijke producten in België terugvinden.

De behandeling bij trans vrouwen bestaat meestal uit medicatie die de productie van testosteron afremt waaraan oestrogenen worden toegevoegd. Het afremmen van de testosteronproductie is alleen nodig bij pre-operatieve transseksuele personen, want na de vaginoplastie zijn de bronnen van testosteronproductie, de teelballen, niet meer aanwezig. Onder invloed van de hormonale behandeling zullen geleidelijk aan de mannelijke geslachtskenmerken verdwijnen en meer vrouwelijke kenmerken ontstaan. Na geslachtsaanpassende chirurgie zijn bij afwezigheid van contra-indicaties levenslang oestrogenen noodzakelijk.

Anti-androgenen

 

Anti-androgenen remmen de testosteronaanmaak en/of blokkeren de testosteronreceptor. De gewenste effecten zijn vermindering van het libido (minder spontane erecties), minder lichaamsbeharing en stopzetting van het proces van mannelijk haaruitval. Bijwerkingen die gerapporteerd worden zijn vermoeidheid, lusteloosheid, spierzwakte en, zoals verwacht, onvruchtbaarheid. Meestal wordt cyproteron-acetaat gebruikt in een dosering van 50 mg per dag. Androcur® of Cyproplex® worden door het ziekenfonds terugbetaald na de goedkeuring van de adviserend geneesheer op voorleggen van een attest afgeleverd door de psychiater en endocrinoloog.

Oestrogenen

 

Oestrogenen onderdrukken ook de testosteronproductie en leiden tot vervrouwelijking: borstgroei, zachtere huid, veranderende vetverdeling, toenemende emotionaliteit. De stem wordt niet beïnvloed en vaak is logopedie nodig om hierbij te helpen. Ook is er vaak slechts een beperkt effect op de mannelijke baardgroei. Dan kan laser- of elektrische epilatie nodig zijn. De lichaamsbeharing ter hoogte van andere lichaamszones reageert doorgaans beter op de behandeling. De belangrijkste bijwerking van oestrogenen is het toegenomen risico op trombose (bloedklonters). Uw endocrinoloog kan u adviseren of dit de veiligste behandeling is. Bloedklonters komen voornamelijk voor bij vrouwen die roken. Daarom is stoppen met roken een essentieel element in de behandeling. Op jonge leeftijd wordt vaak een orale vorm van oestrogenen voorgeschreven, op gevorderde leeftijd wordt een transdermale vorm voorgesteld (gel of pleister). Er zijn geen voordelen verbonden aan het toevoegen van progesteron aan de behandeling en dit wordt daarom in het UZ niet gedaan. Het gebruik van progesteron kan het risico op bijwerkingen alleen maar doen toenemen.

Wie mag geen hormonen toegediend krijgen?

 

Sommige mensen hebben een verhoogd risico op complicaties ten gevolge van oestrogenen en gebruiken daarom beter geen oestrogenen. Oestrogenen zijn absoluut verboden bij ernstige hypertensie (hoge bloeddruk), een doorgemaakt of gekend risico op trombose, een voorgeschiedenis van een hersenbloeding en bij ernstige leverziekten.

Bij het gebruik van oestrogenen is er sowieso altijd een klein verhoogd risico op borstkanker, vooral als u hiervoor familiaal belast bent. Maandelijks zelfonderzoek is aangewezen en op indicatie kan een mammografie gebeuren.

Opvolging

 

De opvolging van de hormonale behandeling gebeurt driemaandelijks in het eerste jaar en om de zes maanden in het tweede jaar. Na eventuele geslachtsaanpassende chirurgie worden de controles uitgevoerd op jaarlijkse basis of frequenter op vraag. Bij de opvolging hoort naast het invullen van een vragenlijst over uw medische voorgeschiedenis en huidige behandeling, een bloedafname, een botdensitometrie, een meting van bloeddruk en spierkracht, en een nazicht door uw behandelende arts.